RBI New Rule: ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI) એ બેંકિંગ સિસ્ટમમાં પારદર્શિતા અને ઝડપ લાવવા માટે નવો નિયમ જાહેર કર્યો છે. નવા નિયમ મુજબ, જો કોઈ ગ્રાહકનું અવસાન થઈ જાય અને તેના ખાતા, લોકર અથવા સેફ કસ્ટડી સંબંધિત દાવો કરવામાં આવે, તો બેંકને તે દાવો 15 દિવસની અંદર સેટલ કરવો ફરજીયાત રહેશે. અગાઉ ઘણીવાર આવી પ્રક્રિયામાં મહિનાઓ લાગી જતા હતા અને દાવેદારોને પરેશાનીનો સામનો કરવો પડતો હતો. પરંતુ હવે આ નવી ગાઇડલાઇનથી ગ્રાહકોના વારસદારોને ઝડપી ન્યાય મળશે.
કયા દાવાઓ 15 દિવસમાં પુરા કરવાના?
નિયમ મુજબ, બેંકોને અવસાન પામેલા ગ્રાહકોના બચત ખાતા, ફિક્સ્ડ ડિપોઝિટ, લોકર અથવા Safe Custody માં રહેલી વસ્તુઓના દાવાઓ 15 દિવસમાં પૂર્ણ કરવા પડશે. જો દાવેદાર નામાંકિત વ્યક્તિ (Nominee) છે, તો પ્રક્રિયા વધુ સરળ બનાવવામાં આવી છે અને વધારાના કાનૂની દસ્તાવેજોની જરૂર નહીં રહે. જો ખાતામાં નામાંકન ન હોય, તો બેંક કાયદાકીય દસ્તાવેજો જેમ કે સક્સેશન સર્ટિફિકેટ અથવા લીગલ હેર સર્ટિફિકેટ માગી શકે છે, પરંતુ તોય આખી પ્રક્રિયા નક્કી કરેલા સમયગાળામાં જ પૂરી કરવી પડશે.
કેટલી રકમ સુધી સરળ પ્રક્રિયા લાગુ થશે?
RBI એ દાવાની રકમ માટે મર્યાદા નક્કી કરી છે. જો દાવો રકમ ₹15 લાખ સુધી (વ્યાપારી બેંકો માટે) અથવા ₹5 લાખ સુધી (સહકારી બેંકો માટે) હોય, તો બેંકને સરળ પ્રક્રિયા દ્વારા ક્લેઇમ સેટલ કરવો પડશે. મોટી રકમના કેસમાં કાનૂની દસ્તાવેજોની જરૂર પડશે, પરંતુ સમય મર્યાદા 15 દિવસ જ રહેશે.
મોડું કરવા બદલ બેંકોને ભરપાઈ કરવી પડશે
જો કોઈ બેંક 15 દિવસમાં દાવો સેટલ કરવામાં નિષ્ફળ જાય તો દાવેદારોને ભરપાઈ મળશે. બેંકને આ વિલંબ માટે વ્યાજ ચુકવવું પડશે જેનો દર ઓછામાં ઓછો બેંક રેટ + 4% પ્રતિ વર્ષ રહેશે. લોકર અથવા Safe Custody ના કેસમાં વિલંબ થવા પર પ્રતિ દિવસ ₹5,000 સુધીનો દંડ વસૂલવામાં આવી શકે છે. એટલે હવે બેંકો માટે નિયમનું પાલન કરવું ફરજીયાત બની ગયું છે.
ક્યારે લાગુ થશે નવો નિયમ?
RBI એ સ્પષ્ટ કર્યું છે કે આ નવા નિયમો તમામ બેંકોને 31 માર્ચ 2026 સુધીમાં અમલમાં લાવવા પડશે. એટલે કે દેશભરના તમામ બેંકોને પોતાના સિસ્ટમ અને નીતિઓમાં ફેરફાર કરીને નવી ગાઇડલાઇન મુજબ કામ કરવું પડશે.
Conclusion: RBI ની નવી ગાઇડલાઇનથી દાવેદારોને મોટી રાહત મળશે કારણ કે હવે ખાતા કે લોકર સંબંધિત દાવો ઝડપથી સેટલ થશે. બેંકોને ફરજ પડશે કે તેઓ 15 દિવસની અંદર દાવો પૂર્ણ કરે અને જો મોડું થાય તો દાવેદારોને વળતર આપે. આ પગલાથી બેંકિંગ સિસ્ટમ વધુ પારદર્શક બનશે અને ગ્રાહકોનો વિશ્વાસ વધશે.
Disclaimer: આ લેખમાં આપવામાં આવેલી માહિતી જાહેર સૂત્રો અને RBI દ્વારા જાહેર કરેલી ગાઇડલાઇન પર આધારિત છે. કોઈપણ બેંકિંગ દાવા માટે હંમેશા તમારી બેંકની નજીકની શાખા અથવા RBI ની અધિકારીક વેબસાઇટ પરથી તાજી માહિતી ચકાસવી જરૂરી છે.
